موسسه مامیران کارگاه مادر و کودک | روانشناس کودک
کودکان گاهی با هم دعوا می کنند و ممکن است در حین دعوا به همدیگر ضربه بزنند، گاز بگیرند و یا موهای هم را بکشند. معمولا والدین با دیدن این اتفاقات نگران شده و سعی می کنند این رفتار کودک را متوقف کنند. آنها می خواهند بدانند که دلیل این رفتارکودک چیست و چگونه می توان آن را کنترل کرد؟
چرا کودکان کتک کاری می کنند؟
دلایل کتک کاری و دعوا در کودکان می تواند یکی از موارد زیر باشد:
1. عصبانیت کودک : این عصبانیت معمولا به دلیل درد و ناکامی کودک است. احساسات یک کودک نوپا بسیار قوی است ولی وسیله کافی برای ابراز آن را ندارد و همین او را بیش از پیش ناامید کرده و از عصبانیت منفجر می‌کند. در نهایت او با تنها وسیله‌ای که در اختیار دارد به دیگران حمله می‌کند یعنی با کتک زدن. پرستار کودک ، مربی کودک و حتی مادران از این رفتار کودک تعجب کرده و نگهداری کودک در این حالت بسیار سخت می باشد.
2. جلب توجه منفی: به‌طور معمول کودک ترجیح می‌دهد از راههای مثبت یعنی با انجام کارهای خوب توجه دیگران را به‌دست آورد اما اگر مورد بی‌توجهی قرار بگیرد، برای او توجه منفی هم بهتر از بی‌توجهی است. کودکی که اغلب مورد غفلت واقع می‌شود ممکن است پس از مدتی کشف کند که اگر جنگ و دعوا راه بیندازد و دیگران را بزند در مرکز توجه دیگران قرار می‌گیرد. اولین تنش ها در این نوع جلب توجه بین مادر و کودک رخ می دهد و دیگر در این میان بازی با کودک هم کمتر جواب می دهد.
3. نداشتن الگوی خوب: کودکان اگر ببینند والدین آنها تنبیه بدنی را به‌کار می‌برند، بیشتر تمایل به کتک زدن بچه های دیگر پیدا می‌کنند. بهترین الگوی رفتار با کودک در سبک فرزندپروری پدر و مادر و رفتار آنها نهفته است.
4. اختلال بیش‌فعالی: کودکانی که مشکل بیش فعالی دارند معمولا بیشتر از بچه های دیگر کتک کاری می کنند. فقط توجه داشته باشید که تشخیص این اختلال تنها به عهده روانشناس کودک یا روانپزشک است و صرفا به دلیل پر انرژی بودن بچه نمی توان او را بیش فعال دانست.
رفتار با کودک پرخاشگر؛ با کودکی که کتک کاری می کند چه رفتاری داشته باشیم؟
در صورت مشاهده دعوا و کتک کاری در کودکان، باید موارد زیر را رعایت کنید:
1. سریع به رفتار کودک پایان بدهید:
سعی کنید با آرامش با او صحبت کنید، اگر به حرف های شما گوش نمی‌دهد، او را کناری کشیده و به او بگویید رفتارت از کنترل خارج است، باید کمی‌آرام بگیری. نگهداری کودک و جلوگیری از رخدادهای منفی بعدی در این هنگام خیلی مهم است.
2. از کودک توضیحی راجع به رفتارش نخواهید:
اگر فرزند شما موهای دوست خود را می‌کشد به این دلیل که به او اجازه نمی‌دهد سرسره بازی کند، شما وارد عمل شوید و به آنها بگویید به نوبت، بازی کنند. کودک با این کار متوجه می‌شود که باید منصف باشد و اگر مشکلی پیش آمد با شما در میان بگذارد تا شما موضوع را حل و فصل کنید. این اتفاق ممکن است در مهدکودک و یا کارگاه مادر و کودک رخ دهد. باید از مربی مهد کودک و یا مربی کارگاه مادر و کودک خواست تا مورد فوق را رعایت نمایند.
3. ارتباط کلامی را به کودکتان یاد دهید:
به کودک یاد بدهیم در زمان مناسب بگوید «الان عصبانی هستم!» وقتی کـودک بتواند احساسات خود را مستقیما بیان کند، شیوه کتک زدن به تدریج متوقف می‌شود. در الگوهای مختلف پیشنهادی متخصصین فرزندپروری در رفتار با کودک، تقویت ارتباط کلامی با کودک یکی از مهمترین مهارتهای فرزندپروری به شمار می آید.
4. خونسرد باشید و عصبانی نشوید:
بعضی کودکان هر نوع توجهی را دوست دارند. از این رو زمانی که کودک کار اشتباهی را انجام می‌دهد و شما خشمگین می‌شوید، کودک ذوق می‌کند (با خود می‌گوید مامان را دیوانه کردم) و انگیزه پیدا می‌کند که دفعه بعد هم این کار را تکرار کند. توجه به کودک همیشه هم خوب نیست گاهی لازم است هیجانات خود را در ارتباط با کودک مخفی کنیم.
5. احساساتش را تصدیق کنید:
کودک می‌زند چون نمی‌تواند احساسات خود را به ما منتقل کند. وقتی به احساسات کودک آگاه باشید و آن را تصـدیق کنید، دیگر دلیلی برای کتک زدن وجود ندارد. مثـلا به او بگـویید «حتمـا از اینکه به تـو اجـازه نداده‌ام این‌کار را بکنی خیلی ناراحت هستی!» با این جمله به او نشان می‌دهید که احساس او را درک کرده‌اید و به او حـق می‌دهید که احسـاس عصبانیت کند و این طبیعی است. با این کار به او می‌آموزیم که با روشی غیر از کتک زدن عصبانیت خود را ابراز کند.
6. بگذارید احساسات دیگران را هم بفهمد:
کودکان نوپا آگاه نیستند که رفتار آنها روی دیگران اثر می‌گذارد. به کودک بگویید که دوستان او چه احساسی پیدا می‌کنند، وقتی او آنها را گاز می‌گیرد. ولی هرگز مقابله به مثل نکنید.
7. به کودک خود کمک کنید آرام بگیرد:
کودکان نوپا وقتی ناراحت می‌شوند کنترل خود را از دست می‌دهند. بعد از کمی وقت با کودک خود صحبت کنید و بگویید درست است که ناراحت می‌شوی، اما با این کار دیگران را هم ناراحت می‌کنی. بدین صورت به کودک خود کمک می‌کنید احساساتش را درک کند و آنها را رده بندی کند. رفتار کودک انعکاس احساسی است که از اطرافیانش دارد پس در رفتار با کودک نهایت دقت را داشته باشید.
8. کودکان را مجبور نکنید که با دیگران شریک شوند:
بعضی مواقع کودک شما نمی‌خواهد بقیه بچه ها را به بازی راه دهد و یا فلان کودک در بازی یار او باشد. بنابراین به طور سرسختانه رفتار می‌کند، اما در واقع این جزئی از رفتار اجتماعی می‌باشد. در روند تربیت کودک ، اجبار به عملی از جانب والدین، شروع یک تربیت غلط است.
9. مهارت های حل مسئله را به او یاد بدهید:
یک بازی ساختگی را ترتیب دهید و با کودک خود هم بازی شوید. در بازی یار کودک باشید نه مقابل او. بدین طریق به او راههای مثبت برای حل مسئله را یاد دهید. در این بازی با کودک وانمود کنید که یکی از دوستان کودک می‌باشید که اسباب بازی او را برداشته است. به او یاد دهید که چطور با دوست فرضی خود صحبت کند (این اسباب بازی من است، لطفا آن را به من برگردان)، و اگر این کار بی فایده بود به او بگویید که باید در این مواقع از یک بزرگتر کمک بگیرد. با این کارها حتما نتیجه خواهید گرفت. بخش مهمی از تربیت کودک و رفتار با کودک ، طراحی بازیهای آموزشی برای کودکان است.
10. از او بخواهید که عذرخواهی کند:
به او کمک کنید عذرخواهی کند و آن را به زبان بیاورد. دلسوز باشید، و به او بگویید ابراز تاسف سخت است اما چون او کار اشتباهی انجام داده، نیاز است که عذرخواهی کند.